પ્રતાપગઢ. લોકોએ સર્પદંશથી થતી સલામતી, ઓળખ, લક્ષણો અને નિવારણ અંગે જાગૃત રહેવું જોઈએ – એડીએમ અધિક જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ (વિ/નિવૃત્ત) આદિત્ય પ્રજાપતિએ જણાવ્યું છે કે જિલ્લામાં સર્પદંશથી થતી ઘટનાઓને ઓછી કરવા માટે જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ/અધ્યક્ષ જિલ્લા આપત્તિ વ્યવસ્થાપન સત્તામંડળ દ્વારા આપવામાં આવેલી સૂચનાઓના ક્રમમાં, સર્પદંશની ઘટનાઓને ઓછી કરવા માટે રાહત અને બચાવના સંદર્ભમાં શું કરવું અને શું ન કરવું તે અંગે એક સલાહકાર જારી કરવામાં આવ્યો છે. તેમણે કહ્યું છે કે ભારતમાં 270 થી વધુ પ્રજાતિના સાપ જોવા મળે છે, જેમાંથી ફક્ત થોડા જ ઝેરી છે. ભારતમાં, “મોટા ચાર” ઝેરી સાપને સૌથી ખતરનાક માનવામાં આવે છે. તેમણે ક્રેટ સાપ વિશે કહ્યું છે કે તેનો રંગ ચળકતો, કાળો અથવા વાદળી, પાતળા સફેદ પટ્ટાઓ સાથે છે. તેના કરડવાથી ખૂબ જ હળવો દુખાવો થાય છે અથવા બિલકુલ દુખાવો થતો નથી પરંતુ ઝેર ખૂબ જ ઝડપથી કાર્ય કરે છે. સ્નાયુઓમાં લકવો થાય છે, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડે છે. સાપ કોબ્રા કાળો, ભૂરો અથવા પીળો રંગનો હોય છે. જ્યારે તે પોતાનો ડંડ ફેલાવે છે, ત્યારે તેની પીઠ પર ‘ઓમ’ અથવા ‘ચશ્મા’ જેવું નિશાન હોય છે. તેના કરડવાથી તીવ્ર દુખાવો, સોજો, ઉલટી, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ અને સ્નાયુઓની નબળાઈ થાય છે. તે દિવસ અને રાત બંને સમયે સક્રિય રહે છે. રસેલના સાપના પીળા-ભૂરા રંગ પર ઘેરા ગોળાકાર નિશાન હોય છે. તેના કરડવાથી તીવ્ર દુખાવો, સોજો, રક્તસ્ત્રાવ, ઉલટી અને કિડની ફેલ થઈ શકે છે. તે દિવસ દરમિયાન ખાસ કરીને ખેતરોમાં સક્રિય રહે છે. કરવતથી ભરેલો વાઇપર ભૂરા અથવા રાખોડી રંગનો હોય છે અને તેમાં ઝિગઝેગ પેટર્ન હોય છે. તેના કરડવાથી તીવ્ર દુખાવો, સોજો, લોહી ગંઠાઈ જવાની સમસ્યા અને આંતરિક રક્તસ્ત્રાવ થાય છે. તેનો સક્રિય સમય રાત્રે છે. સાપના કરડવાના લક્ષણોની વાત કરીએ તો, તેમાં બે છિદ્ર જેવા નિશાન, સોજો અને દુખાવો, ઉલટી, ચક્કર, બેભાન થવું, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, લોહી ગંઠાઈ જવાની સમસ્યા (રક્તસ્ત્રાવ) અને શરીરનું લકવો અથવા સુન્નપણું શામેલ છે. સાપના કરડવાથી રક્ષણ અંગે કહેવામાં આવ્યું છે કે રાત્રે ખુલ્લામાં ન સૂઓ, ખાટલાનો ઉપયોગ કરો. ઘરની આસપાસ ઝાડીઓ અને ઘાસ સાફ રાખો, ખેતરમાં કે જંગલમાં જૂતા અને ફુલ પેન્ટ પહેરો. રાત્રે ટોર્ચ/ફાનસ રાખો. ખાસ કરીને વરસાદમાં દરવાજા અને બારીઓ બંધ રાખો. ઉંદરોને સાફ કરો કારણ કે સાપ ઉંદરોને ખાવા આવે છે. સાપ કરડવા પર પ્રાથમિક સારવાર અંગે, એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે વ્યક્તિને શાંત રાખો જેથી ઝેર ઝડપથી ફેલાય નહીં. કરડેલા શરીરના ભાગને હલવા ન દો, તેને સ્થિર રાખો. કરડેલા ભાગને સ્વચ્છ પાણી અથવા સાબુથી ધોઈ લો). વ્યક્તિને સીધા હોસ્પિટલમાં લઈ જાઓ. જો શક્ય હોય તો, સાપનો રંગ/આકાર યાદ રાખો પરંતુ તેને પકડવાનો પ્રયાસ કરશો નહીં. વળગાડ મુક્તિ અથવા ઘરેલું ઉપચારમાં સમય બગાડો નહીં, કરડેલા શરીરના ભાગને છરીથી કાપવો, ચૂસવું કે બાંધવું નુકસાનકારક છે. પીડિતને ચાલવા કે દોડવા માટે મજબૂર ન કરવો જોઈએ. સારવાર અને એન્ટિવેનોમ અંગે, એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારત સરકાર દ્વારા માન્યતા પ્રાપ્ત હોસ્પિટલોમાં પોલીવેલેન્ટ એન્ટિ-સ્નેક વેનોમ (ASV) ઉપલબ્ધ છે, જે “બિગ ફોર” સાપના ઝેર પર કામ કરે છે. એન્ટિવેનોમ જેટલી વહેલી તકે આપવામાં આવે, બચવાની શક્યતા એટલી જ વધારે છે. એમ્બ્યુલન્સ જેવા મહત્વપૂર્ણ નંબરો- 108/102, ઇમરજન્સી હેલ્પ- 112, 1077 અન્ય જરૂરી સહાય માટે, સ્થાનિક આરોગ્ય કેન્દ્ર/PHC/CHC નો સંપર્ક કરો.
Download Our App:
